System edukacyjny w UK i w Polsce

Większość z nas kształciło się w Polsce – zaczynając od podstawówki, następnie część w gimnazjach, później licea, technika lub zawodówki i ewentualnie kończąc edukację na uczelniach wyższych. A jak to wygląda w Wielkiej Brytanii? Dlaczego tutejszy system edukacyjny jest określany jako jeden z najlepszych? Jak wyglądają polskie i brytyjskie systemy edukacyjne, czym się charakteryzują i jakie są plusy i minusy? Czytaj dalej, jeśli chcesz poznać odpowiedzi na powyższe pytania. 

System edukacyjny w UK

Poniższe zdjęcie przedstawia graficzną interpretację systemu edukacyjnego w Wielkiej Brytanii. 

Brytyjski system edukacyjny w pigułce:

Ogólne informacje

W Wielkiej Brytanii obowiązek szkolnictwa obejmuje dzieci w wieku od 5 do 16 roku życia. Wyjątkiem jest Anglia, w której młodzież jest zobowiązana edukować się do 18 roku życia. Może to robić w jeden z następujących sposobów:

• Pełna edukacja, np. w college’u,
• Rozpoczęcie stażu lub treningu,
• Zaoczna edukacja lub trening, połączona z co najmniej 20 godzinami wolontariatu w tygodniu.

Dwustopniowy obowiązkowy system edukacyjny: szkoła podstawowa i gimnazjum (secondary school).

Każdy rok szkolny dzieli sie na trzy części (trymestry).

• Trymestr jesienny – wrzesień-grudzień
• Trymestr wiosenny – styczeń-kwiecień
• Trymestr letni – kwiecień-lipiec

W połowie każdego trymestru uczniowie maja tygodniowe ferie tzw. “half-term”.

Dłuższe wakacje przypadają na zakończenie każdego z trymestrów szkolnych.

Okres przedszkolny (dzieci w wieku od 3 do 5 lat) – Nursery i Pre-school

Wszystkie trzy i czterolatki maja prawo do darmowej edukacji wczesnoszkolnej. Każde dziecko przez 38 tygodni w roku, może uczestniczyć codziennie w 3-godzinnych darmowych zajęciach, które w połączeniu z Reception Class składają się na etap przygotowania do późniejszych zajęć szkolnych. Zajęcia przygotowują dzieci między innymi do:

• Przygotowania społecznego i emocjonalnego,
• Komunikacji i języka,
• Podstawy pisania, czytania i matematyki.

Zajęcia muszą odbywać się w zarejestrowanych w Local Education Authority (LEA) placówkach typu School Nursery Classes, Day Nurseries, Pre-school Playgroups. 

Szkoła podstawowa (dzieci w wieku od 5 do 11 lat) – Primary School

Szkoła podstawowa obowiązuje przez 6 lat i podzielona jest na dwa stopnie (tzw. Key Stages), każdy zakończony jest egzaminem:

• Infant School (dzieci w wieku 5-7 lat) – Key Stage 1 i Poziom P1 do P4 w Szkocji, zakończony egzaminem końcowym z angielskiego, matematyki i science,
• Junior School (dzieci w wieku 7-11 lat) – Key Stage 2 i Poziom P5 do P7 w Szkocji, zakończony egzaminem końcowym z angielskiego, matematyki i przedmiotu wybranego.

Combined Infant i Junior Schools – są to szkoły, które łączą dwa wymienione wyżej typy placówek.

W szkole podstawowej nauczane są takie przedmioty jak: język angielski, matematyka, geografia, historia, muzyka, fizyka czy informatyka. 

Średnio na jedną klasę przypada 30 uczniów. W przypadku niektórych zajęć często spotykany jest podział na grupy według uzdolnień. Zajęcia organizowane są w sposób zachęcający i uczący dzieci pracy w zespole. Lekcje są bardziej interaktywne, praktyczne, z nastawieniem na inicjatywę twórczą.

Gimnazjum (dzieci w wieku od 11 do 16 lat) – Secondary School 

Gimnazjum obejmuje dzieci i młodzież w przedziale wiekowym 11-16 lat. Podobnie jak szkoła podstawowa podzielona jest na stopnie:

• Key Stage 3 & Poziom S1 do S3 w Szkocji – dzieci w wieku 11-14 lat. Egzamin końcowy z angielskiego, matematyki i przedmiotu wybranego.
• Key Stage 4 & Poziom S4 do S5 w Szkocji – młodzież w wieku 14-16 lat. Egzamin końcowy (odpowiednik polskiego egzaminu gimnazjalnego) – GCSE (General Certificate of Secondary Education) zdawany z wielu przedmiotów na zakończenie gimnazjum. Oceny od A* najwyższa do G- najniższa. W Szkocji taki dyplom nazywa się Standard Grade. Jest on pierwszym z wielu poziomów, jakie można osiągnąć otrzymując przy tym Scottish Qualification Certificate na coraz to wyższym poziomie, który wydaje Scottish Qualifications Authority (SQA).

Warto rozszerzyć temat GCSE, bo jest podstawowym egzaminem dla młodych ludzi, nadających kierunek w ich dalszej edukacji, a w konsekwencji karierze zawodowej. 

Uczniowie często podchodzą nawet do 12 egzaminów. Pula przedmiotów do wyboru wynosi nawet 45. Wybór przedmiotów dostępnych najczęściej zależy od szkoły. Obowiązkowymi przedmiotami są:

• Angielski (język i literatura),
• Matematyka,
• Science – jedno z poniższych:
  • Combined Science (Triple Science) – chemia, fizyka, Informatyka (uzyskuje się 3 GCSE),
  • Single Science – do zdania jeden z przedmiotów: chemia, fizyka, informatyka,
• Grupy przedmiotów, na które składa się wiele innych przedmiotów:
  • Język obcy (antyczny lub nowożytny),
  • Projektowanie i technologia,
  • Humanistyka (jedno z poniższych, i wiele innych):
    • Historia,
    • Geografia.
  • Sztuka,
  • Wychowanie fizyczne,

Są to najczęściej powtarzalne i obowiązkowe przedmioty w brytyjskich szkołach. Nie jest to jednak reguła, dużo zależy od szkoły. 

W zależności od szkoły i profilu, uczeń często jest zobowiązany zdać jeszcze inne przedmioty, np.:

• Biznes,
• Muzyka,
• IT,
• Inżynieria,
• Język walijski (w Walii).

Po zdaniu Key Stage 4 i otrzymaniu GCSE, nastolatek nie jest już zobowiązany do kontynuowania nauki. Wyjątkiem jest Anglia, w której jest obowiązek edukacji do 18 roku życia. Po tym młoda osoba decyduje czy chce kontynuować naukę czy zacząć pracę. 

Szkockim odpowiednikiem GCSE jest Scottish Qualifications Certificate (SQC). Pomimo, że nie należy do brytyjskiego system edukacyjnego, jest do niego bardzo podobny. 

Możesz połączyć naukę wraz z pracą poprzez zdecydowanie się na General National Vocational Qualifications (GNVQs) lub National Vocational Qualifications (NVQs). GNVQs łączą ze sobą elementy wiedzy ogólnej z wiedzą zawodową oraz z pracą. NVQ zaś skupia się głównie na wiedzy zawodowej. Obie opcje najczęściej są w formie stażów (tzw. apprenticeship). Podczas stażów zdobywasz wiedzę, umiejętności i kompetencje wymagane w danym zawodzie. Uczysz się zawodu w sposób praktyczny, pracując i zarabiając przy tym pieniądze. A na koniec uzyskujesz oficjalny certyfikat upoważniający do wykonywania danej profesji.  

Szkoła średnia (młodzież w wieku od 16 do 19 roku życia) – College & Sixth Form

Nauka w tego typu szkołach trwa maksymalnie do 19 roku życia i kończy się przystąpieniem do egzaminów A-levels, który jest mniej więcej odpowiednikami polskiej matury. 

Występują dwa rodzaje szkół średnich: College i Sixth Form.

Sixth Form jest przedłużeniem Secondary School – pozostajesz w tej samej instytucji i tam kontynuujesz naukę. Choć często są to osobne budynki. Sixth form najczęściej oferują akademickie przedmioty.

College zaś oferują bardziej zawodowe wykształcenie. 

A-level jest podzielony na Lower Sixth (zdawany w pierwszym roku) oraz Upper Sixth (zdawany w drugim roku). W celu zdobycia A-level wybierasz interesujące Ciebie moduły, związane z Twoimi zainteresowaniami i przyszłością. Może być to matematyka, humanistyka, nauki ścisłe i wiele innych. Każda szkoła specjalizuje się w konkretnych dziedzinach i branżach. Obrane przedmioty i ich zdanie, umożliwiają dostanie się na uczelnie o wybranym przez siebie kierunku. 

Zdanie egzaminów A-levels jest wymagane do dalszej nauki na uczelniach wyższych.

A-level oceniane są od A (najlepsza) do E (najgorsza). 

Szkocja

W Szkocji szkołę średnią kończy się z dyplomem Scottish Qualification Certificate. Wszystko, co wykracza poza jego poziom objęte jest Further Education (College), które wydają dyplomy ukończenia nauki na poziomie wyższym – Scottish Qualification Certificate at Higher Grade (Highers) lub na poziomie wyższym zaawansowanym – Scottish Qualification Certificate at Advanced Higher Grade. Prowadzą one również kursy zawodowe i umożliwiają zdobycie dyplomu zawodowego nazywanego w Szkocji Scottish Vocational Qualification (SVQ), odpowiednik angielskiego NVQ (podobnie jak w Anglii i Walii mają 5 poziomów zaawansowania). 

Szkoła wyższa

Czas trwania nauki na pierwszym poziomie edukacji wyższej (studia licencjackie/undergraduate) wynosi 3 lata. Studia mogą trwać dłużej w przypadku tzw. Sandwich Course – 3 lata studiów i roczna obowiązkowa praktyka zawodowa, wtedy studia trwają 4 lata. Niektóre kierunki, takie jak medycyna lub prawo wymagają 5 lat nauki. 

Poza kształceniem akademickim na uczelniach wyższych, istnieją inne instytucje oferujące wyższą edukację. Higher National Diplomas (HND) i Higher National Certificates (HNC) są wykształceniem na poziomie odpowiednio 5 i 4 w edukacji brytyjskiej. Są nastawione na specjalistyczne dziedziny i bardziej praktyczne. HND trwa od 2 do 4 lat (dzienne i zaoczne studia), a HNC od roku do 2 lat (dzienne i zaoczne studia). 

Po tym etapie student może zdecydować się na dalszą edukację na poziomie postgraduate, będącym mniej więcej odpowiednikiem studiów magisterskich w Polsce. Trwają od roku do 2 lata (dzienne i zaoczne studia). 

Oceny końcowe (Degree Classifications):

• First-Class Honours (1st) – średnia ważona ocen jest powyżej 70%, tylko około 17-24% studentów osiąga ten wynik,
• Upper Second-Class Honours (2:1) – średnia ważona ocen jest między 60-69%; około 50% studentów osiąga ten wynik i jest zwykle minimalnym wymogiem stawianym przez pracodawców i do aplikowania o studia magisterskie,
• Lower Second-Class Honours (2:2) – średnia ważona ocen jest między 50-59%, około 20-24% studentów osiąga ten wynik,
• Third-Class Honorurs (3rd)– średnia ważona ocen jest między 40-49%, około 5% studentów osiąga ten wynik, poniżej 40% oznacza nie zdanie

Koszty studiów w UK

Uniwersytety w UK są płatne. Zdobycie wyższego wykształcenia wiąże się z dużymi opłatami. Uniwersytety mogą pobierać opłatę nawet do £9,250 za rok (dane za 2022 rok), a do tego trzeba doliczyć jeszcze koszty utrzymania. Przy założeniu, że studia najczęściej trwają 3 lata, absolwent po uzyskaniu dyplomu, wchodzi w dorosłość z długiem około £27,750, a do tego należy dodać koszty utrzymania, które wynoszą… kolejne £27,750.

Wyjątkiem jest Szkocja, w której edukacja dla członków Unii Europejskiej i dla samych Szkotów jest darmowa. Co ciekawe, Anglicy, Walijczycy oraz Irlandczycy Północni muszą płacić za studia w Szkocji. Studia magisterskie są płatne i wynoszą od £5,000 do £15,000. Z powodu Brexitu, jest szansa, że studenci z krajów Unii Europejskiej będą musieli płacić za studia.

Oferowane są pożyczki, które pokrywają większość kosztów związanych z opłatami za studia. Jednakże, aby ubiegać się o pożyczkę pokrywającą zakwaterowanie i utrzymanie, musisz mieszkać w UK ponad 5 lat. Pożyczkę spłaca się po skończeniu studiów i tylko w przypadku, gdy osiągniesz przychody przekraczające £21,000 rocznie. 9% Twoich zarobków powyżej tej kwoty stanowi opłatę za studia. Dodatkowo, jeśli nie spłacisz pożyczki w przeciągu 25 lub 30 lat, zostaje ona umorzona. Więcej szczegółów w linku. 

Decydując się na studia w UK musisz być przygotowany na znaczące koszty.

System edukacyjny w Polsce

Poniższe zdjęcie przedstawia graficzną interpretację systemu edukacyjnego w Polsce po reformach z 2017 roku.

Ogólne informacje

W Polsce występują szkoły publiczne, prywatne i społeczne.

Po reformach w szkolnictwie występuje teraz dwustopniowy obowiązkowy system edukacyjny, składający się na szkołę podstawową i szkołę średnią. 

Występuje obowiązek nauki do 18 roku życia.

Edukacja podstawowa i wyższa jest darmowa. 

Nauka zaczyna się 1 września i kończy się w drugiej połowie czerwca, następnie przypada okres dwumiesięcznych wakacji. W trakcie roku szkolnego są ferie świąteczne, przypadające w drugiej połowie grudnia oraz ferie zimowe, w różnych okresach, w zależności od województwa. 

Etapy szkolnictwa w Polsce – nie będę się bardzo rozpisywał nad systemem edukacyjnym w Polsce, gdyż większość czytelników jest z nim zaznajomiona. Jednakże nastąpiły znaczące zmiany w 2017 roku, które przybliżę w tym artykule.

Wczesna opieka i edukacja

Żłobek – obejmuje grupę wiekową od 0 do 3 lat. Rodzice posyłające swoje dzieci do takich placówek muszą za nie płacić. Rodzice nie są zobowiązani do posyłania dzieci do żłobków. Dzieci zwykle są tam wysyłane, jeśli rodzice nie są w stanie się nimi opiekować z powodu obowiązków zawodowych. Ten rodzaj placówek edukacyjnych nie stanowi części systemu edukacji i nie jest kontrolowany przez MEN.

Przedszkola – obejmuje dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Opieka i edukacja dzieci może być realizowana w publicznych i niepublicznych przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego. Edukacja w tych placówkach jest obowiązkowa dla dzieci w wieku 5 lat. Przedszkola stanowią część systemu oświaty i podlegają nadzorowi MEN.

Szkoła podstawowa

Reforma systemu edukacji z 2017 roku zmieniła znacząco edukację w Polsce. System wrócił do podstawówki i szkoły średniej – gimnazjum zostało całkowicie zlikwidowane. Uczniowie podlegają obowiązkowemu kształceniu w 8-letniej szkole podstawowej. 

Nauka w 8-letniej szkole podstawowej obejmuje dwa etapy:

• Klasy 1-3 (edukacja wczesnoszkolna),
• Klasy 4-8, w których obowiązuje nauczanie w podziale na przedmioty.

Nauka w szkole podstawowej jest nieodpłatna i kończy się egzaminem z języka polskiego, matematyki i języka obcego nowożytnego po zakończeniu 8 klasy. 

Szkolnictwo średnie

Szkolnictwo średnie po reformie zostało zmienione w następujący sposób:

• 4-letnie liceum ogólnokształcące,
• 5-letnie technikum,
• Szkoła branżowa I stopnia – zastąpiła szkołę zawodową. Ukończenie pierwszego stopnia trwa 3 lata, po którym otrzymuje się dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Uzyskanie wykształcenia zasadniczego branżowego oraz umożliwienie podjęcia nauki w szkole branżowej II stopnia,
• Szkoła branżowa II stopnia.

Ukończenie liceum, technikum i szkoły branżowej II stopnia upoważnia ucznia do przystąpienia do egzaminu maturalnego z 3 obowiązkowych przedmiotów (języka polskiego, matematyki i języka obcego). W przypadku liceum ogólnokształcącego i technikum uczeń musi także przystąpić do egzaminu z dodatkowego, wybranego przez siebie przedmiotu na poziomie rozszerzonym. Egzamin maturalny po szkole branżowej II stopnia obejmuje oprócz 3 obowiązkowych przedmiotów także egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe absolwenta.

Szkolnictwo policealne

Szkoła policealna (studium policealne) – placówka przeznaczona dla absolwentów szkół średnich. Kryterium przyjęcia do szkoły policealnej stanowi fakt posiadania wykształcenia średniego. Trwa od 1 do 2,5 lat.

Szkolnictwo wyższe

Szkolnictwo wyższe jest realizowane przez autonomiczne uczelnie prowadzące studia pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia (studia licencjackie/inżynierskie, magisterskie, doktoranckie). 

Wyróżnia się dwie podstawowe formy organizacyjne: stacjonarne i niestacjonarne.

Czas trwania studiów I stopnia to:

• 3 lata w przypadku tytułu zawodowego licencjata,
• 3,5 roku w przypadku tytułu zawodowego inżyniera.

Posiadanie tytułu licencjata lub inżyniera uprawnia do podjęcia studiów II stopnia. Studia II stopnia trwają od 1,5 roku do 2 lat w zależności od kierunku studiów.

Studia stacjonarne (dzienne) na uczelniach publicznych (państwowych) są nieodpłatne.

Porównanie obu systemów edukacyjnych

Jest to porównanie bazujące na systemach edukacyjnych w obu krajach. W związku z przynależnością do Unii Europejskiej, polska edukacja jest porównywalna do angielskiej i do zachodniej. Niestety z praktycznego punktu widzenia, przy szukaniu pracy, pracodawcy nie muszą jej traktować na równi z brytyjską. Nieznane im uczelnie, mieszczące się nisko w międzynarodowych rankingach, nie stanowią dla nich wystarczającego argumentu. W związku z tym, Polacy z wykształceniem wyższym uzyskanym w Polsce pracują w UK na stanowiskach nie adekwatnych do ich kwalifikacji. 

Z drugiej strony, wykształcenie to jedno, ale dobry poziom języka angielskiego, umiejętności miękkie i zaprezentowanie swojej wiedzy może przyczynić się do znalezienia pracy w zawodzie. Przykładów nie muszę szukać daleko, sam ukończyłem logistykę w Polsce z tytułem inżyniera i po wielu próbach dostałem pracę w Amazonie w swoim wyuczonym zawodzie. Polacy mają utrudnione warunki w porównaniu z osobami posiadających angielskie wykształcenie, jednakże znalezienie pracy w zawodzie jest możliwe. 

NARIC

National Recognition Information Centre (NARIC) – agencja rządową odpowiedzialna za porównywanie międzynarodowych kwalifikacji z brytyjskim systemem edukacyjnym. 

Co NARIC może zrobić dla nas Polaków w UK? Po wysłaniu dyplomów i certyfikatów oraz uiszczeniu opłaty (około £60) zostaną one sprawdzone przez pracowników NARIC i porównane z brytyjskimi kwalifikacjami. Zostaną one dostosowane do tutejszych standardów. Aplikując o pracę, posiadając kwalifikacje potwierdzone, przetłumaczone i porównane z brytyjskimi, pracodawca ma lepszy wgląd w Twoje wykształcenie. A co za tym idzie, Twoje szanse na otrzymanie pracy się zwiększają. 

Plusy i minusy obu systemów

Brytyjska edukacja

Plusy:

• Nakierowana na zdobywanie wiedzy specjalistycznej i zawodowej,
• Wykształcenie szeroko akceptowalne i doceniane na całym świecie,
• Prestiżowe uczelnie,
• Wysoko rozwinięta infrastruktura.
• Międzynarodowa.

Minusy:

• Egzamin GCSE jest zdawany w młodym wieku (16 lat) i ma duże znaczenie w wyborze kariery zawodowej. Młodzież musi zdecydować o swojej przyszłość już w tym wieku,
• Często brak podstawowej i ogólnej wiedzy, która wpływa na rozumowanie świata i zasad w nich panujących,
• Zbiurokratyzowany i skomplikowany system,
• Dużo egzaminów od pierwszych lat edukacji,
• Brak dyscypliny wśród uczniów,
• Kosztowna wyższa edukacja.

Polska edukacja

Plusy:

• Duża ogólna wiedza uczniów,
• Darmowa edukacja na wszystkich poziomach,
• Wysoki poziom wiedzy w rankingach międzynarodowych.

Minusy:

• Ogólna wiedza, która jest uznana za plus, ale także jest minusem – brak specjalistycznej wiedzy, dostosowanej na rynek pracy,
• Mało praktyczne podejście do kształcenia,
• Podejście grupowe do kształcenia uczniów,
• Zbiurokratyzowany system edukacyjny,
• Brak przyzwolenia na kreatywność, indywidualnego podejścia do tematu,
• Brak kształcenia w praktycznych i życiowych tematach np. zachowanie społeczne, finanse, psychologia, itp.

Podsumowanie

Wpływ edukacji na nasze życie jest ogromne. Umożliwia prawidłowe zrozumienie świata, zasad panujących i odpowiednich zachować. Dodatkowo uczy specjalistycznej wiedzy i umiejętności.

Edukacja brytyjska i polska ma swoje plusy i minusy. Mieszkając w UK warto posiąść tutejsze wykształcenie i kwalifikacje, które jest uznawana na świecie za jedną z najlepszych. Jeśli zależy Ci na poprawie poziomu życia, jest to sposób na jego zmianę. Wielka Brytania oferuje ogromne możliwości edukacyjne, na wielu szczeblach. I nawet jeśli rozważasz powrót do Polski, posiadanie wykształcenia z UK, będzie przyciągać uwagę wielu pracodawców. 

Przydatne linki:

• Szkolnictwo w Wielkiej Brytanii
• Brytyjski program nauczania
• General Certificate of Secondary Education
• Koszty studiów w UK